De oude binnenstad

We starten weer op het punt dat sinds jaar en dag hét centrale punt van de stad was: de samenkomst van de wegen naar Den Bosch, Maastricht en Antwerpen, of wel het huidige kruispunt Demer / Rechtestraat / Vrijstraat. Van daaruit lopen we die drie straten in.

Eerst naar het noorden, de Demer in. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was hier zo veel schade (veel bommen die de Philipsfabrieken juist misten sloegen hier in) dat de hele Demer opnieuw werd opgebouwd. Er staat geen enkel oud pand meer.

Vroeger heette het eerste stuk Demer nog de Volderstraat.

Het begin van de Volderstraat in 1917.

Rechts op de hoek café Limburgia, een breed pand. De vrouw van uitbater Jan van Oorschot kwam uit Limburg, vandaar de naam. De entree werd toen als Volderstraat gerekend, na 1920 was het de Markt. Tegenwoordig zit op deze hoek Pijnenburg juweliers.
Ernaast, bij het lagere pand met een winkeletalage, zien we het uithangbord van de sigarenwinkel.

Links op de hoek met de Vrijstraat het belastingkantoor. Er hangt een wapenschild met Rijkswapen en daaronder de tekst "Directe Belastingen, Invoerrechten, Accijnzen". Tegenwoordig zit op deze hoek de Van Dalen's schoenenwinkel.
Op de verderop in de bocht gelegen lange rij winkels is geen uithangbord te ontcijferen. Hier zaten toen enkele slagers en juweliers.

Aan de rechterzijde zien we:

adres (1917)	adres (na 1920)	1917 adresboek	beroep	toelichting
Volderstraat 1	Markt 27	Wed. J. A. van Oorschot	café Limburgia	Het café lag op de hoek van de Markt/ Marktstraat. Tegenwoordig zit hier juwelier Pijnenburg
Volderstraat 3	Demer 61	L. van Hoof	sigarenwinkel
Volderstraat 5	Demer 59	Gez. Dijkmans	hoedenmodisten
Volderstraat 7	Demer 57	J. van Hout	electro-technisch bureau "Holland"
Volderstraat 9	Demer 55	firma Strijbos, Ja. Ea. Wa. Setbach	hoedenmodiste
Volderstraat 11	Demer 53	A. A. de Jong	in gouden en zilveren werken
Volderstraat 13	Demer 51	Gez. Bornbergen; J. C. M. Stumpers-Bornbergen	dames-modeartikelen; winkelier en koopman	De gezusters verkochten o.m. naaistersfournituren, corsetten, lingerie en krimpvrije wollen ondergoederen
Volderstraat 15	Demer 49	W. H. van de Vorst	schoenwinkel
Volderstraat 17	Demer 47	Ja. Ha. van der Sanden	winkelierster
Volderstraat 19	Demer 45	G. Wolf; Gez. Machoel	goudwinkel; juwelierster	Een van de zusters was wed. B.W. Machoel-Beuth
Volderstraat 21	Demer 43	J. N. J. Ligtvoet	smederij, motor- en rijwielhandel	De zaak verhuisde naar Stratumseind 71
Volderstraat 23	Demer 41	M. H. Wijnbergen	banketbakker
Volderstraat 25	Demer 39	H. van Gardinge	goudsmid
Volderstraat 27	Demer 37	M. Klerk	comestibles	De zaak verhuist naar Vrijstraat 15
Volderstraat 27a	Demer 37	S. de Jongh	koopman	De joodse koopman verhuisde naar Wilhelminaplein 1 en liet later een villa in de Elzent bouwen
Volderstraat 29	Demer 35	Wed. J. F. van Luijt-Strijbos	modiste, winkelierster
		Ja. Ea. Ma. Brosschot	modiste
		Ja. Pa. Ha. Gielen	modiste
		La. Gielen	modiste
		H. Conen	onderwijzeres
Volderstraat 31	Demer 33	firma Wed. J. van der Heijden; W. H. van der Heijden	boekhandel en boekbinderij; boekbinder, winkelier	Kantoorboekhandel in alle liniaturen en banden, Soenneckens losbladige boeken, foto-artikelen
Volderstraat 33	Demer 31	A. Fr. Rooijmans	sigarenwinkel	De zaak verhuisde kort daarop naar Demer 43
Volderstraat 35	Demer 29	Th. J. Konings	sigarenwinkel
Volderstraat 37	Demer 27	J. W. van Bergen-Bekkers	koek- en banketbakker "In de Meierijsche Koekbakkerij"	Ze adverteerden met "prima zuivere honingkoek en banquet"

Nu zijn we aan het punt gekomen in 1917 de straat van Volderstraat in Demer overging. De huisnummering van Volderstraat en Demer was wel aansluitend, het werd dus feitelijk als één straat gezien.

Maar eerst een ommetje. Op dit punt was een poortje dat toegang gaf tot een hofje, het St. Annahof:

adres (1917)	adres (na 1920)	1917 adresboek	beroep	toelichting
St. Anna Hof 2	St. Annahof 1	H. A. Crooijmans	koetsier, chauffeur
St. Anna Hof 4	St. Annahof 3	Wed. G.W. van de Wiel	zonder beroep
St. Anna Hof 6	St. Annahof 5	Wed. J. Schoenmakers-Gruijters	naaister
St. Anna Hof 8	St. Annahof 7	W. G. M. van de Ven	metselaar
St. Anna Hof 10	St. Annahof 9	A. van Dommelen	koetsier
St. Anna Hof 12	St. Annahof 11	H. A. de Groot	timmerman
St. Anna Hof 14	St. Annahof 13	P. C. Vink	smid
St. Anna Hof 16	St. Annahof 15	J. Th. Retera	timmermansbaas gloeilampenfabriek
St. Anna Hof 18	St. Annahof 17	J. van Dommelen, Wed. H. van Dommelen-Wullems	metselaar
St. Anna Hof 20	St. Annahof 19	G. van Heugten	sigarenmaker
St. Anna Hof 22	St. Annahof 2	J. van der Leij	hoofdagent van politie

Na het ommetje Annahof vervolgen we de weg naar het noorden. Vanaf hier heet de straat in 1917 Demer.

Op deze ansicht uit 1919 van de Demer, die hier "Demerstraat" betiteld wordt, kijken we richting zuid.
De winkels op de achtergrond liggen in het deel dat in 1917 nog Volderstraat heette.

Aan het pand links op de voorgrond zien we het uithangbord "Origineele Singer Naaimachines". Het is de naaimachinewinkel, adres Demer 51 in 1917.
Een zevental panden naar achteren, de witte, iets lagere gevel, ligt het café van van den Bichelaer (Demer 39). Op het uithangbord is (op een hi-res scan) Löwenbier te ontcijferen. Achter het café is een smalle steeg: dat geeft de toegang tot de Annahof.
Na die steeg gaat de Demer in 1917 dan over in de Volderstraat.

Rechtsvoor, het hoge pand, is de manifacturenwinkel van P. Strijbosch-Hurkmans.
Ernaast is de fabriek/ winkel in borstels en bezems van de firma Th. van der Sommen.

Aan de oostzijde van de Demer, wandelend naar noord, zien we achtereenvolgens:

adres (1917)	adres (na 1920)	1917 adresboek	beroep	toelichting
Demer 39	Demer 25	A. A. S. van den Bichelaer	café en rijwielhandel	Café Alph. v.d. Bichelaer-Van Agt adverteerde als specialiteit het Trappistenbier. Van de Bichelaer, secretaris van de rijwielherstellersbond, is wielerfanaat. Hij levert ook de zgn. Auto-Wheel, een soort fiets met een motor aan het wiel.
Demer 41	Demer 23	A. Kroet
Demer 41	Demer 23	W. Th. Gielen	coiffeur
Demer 43	Demer 21	R. F. D. Vermeulen	brood-, koek- en banketbakker
Demer 45	Demer 19			Hier zat in 1920 de winkel van L.M.H. van den Heuvel, zie foto
Demer 45a	Demer 17	Chr. J. M. Strijbos	boekdrukker
Demer 47	Demer 15	C. H. van der Sommen	borstelfabrikant	Groothandel in sponzen, zeemleer, dweilen en mandenwerk, grove en fijne houtwaren, poetsartikelen, touw- en bindwerk, sinds 1852
Demer 49	Demer 13	J. P. Spoorenberg	smederij en café	Het café van Spoorenberg heette Krasnapolsky
		J. Nijhuis	bedrijfschef
		W. A. A. Schippers	handelsagent
Demer 51	Demer 11	Singer-Maatschappij	naaimachinenhandel
Demer 53	Demer 9	P. Hezemans-van Lierde	slagerij
Demer 55	Demer 7	Wed. C. Charmant-Gloudemans; L. H. C. Charmant	galanteriewinkel; boekhouder
Demer 55	Demer 7	L. H. L. P. Koolen	handelsagent
Demer 57	Demer 5	H. D. Hartog	huidenhandelaar
Demer 59	Demer 3	P. Driessen	sigarenfabrikant
Demer 61	Demer 1	F. Vial	stalhouderij

Aan het eind van de Demer zijn we bij de Parallelweg (langs het spoor) aangeland. Hier is de spoorovergang naar Fellenoord/ Woensel. Tegenwoordig ligt hier de Piazza.

We keren om naar het zuiden en zien aan de rechterzijde van de oude Demer:

adres (1917)	adres (na 1920)	1917 adresboek	beroep	toelichting
Demer 64	Demer 2	P. J. van Oers	caféhouder, paardenkoopman
Demer 62	Demer 4-6	J. M. Goppel	drogisterij	Hier een foto van de winkel
Demer 60	Demer 8	Jos. Hamers	directeur Distributie-Bureau
Demer 60	Demer 8	Wed. H. Thijs	hoedenwinkel
Demer 58	Demer 10	A. Mandigers	bakker
Demer 56	Demer 12	Ch. J. M. Spoorenberg	hoedenfabrikant
Demer 54	Demer 14	H. A. Groenewoudt	slagerij
Demer 52	Demer 16	firma P. Strijbos-Hurkmans; G. F. M. J. Strijbos	manufacturenhandel; boekhouder, winkelier
Demer 50	Demer 18	firma Th. van der Sommen	borstel-, kwasten- en bezemfabrikant, magazijn van sponzen, zeemleder en dweilen	De fabriek was opgericht in 1852
Demer 48	Demer 20	Jong M. van Leeuwen-de	huiden en metalen, tinfabriek
Demer 46	Demer 22	J. A. Verheijen	modeartikelen
Demer 44	Demer 24	P. Wijnheimer	in confectie, kleermaker
Demer 42	Demer 26	J. Koonings	boekhandel	Verhuisde kort na 1917 naar Nieuwstraat 19
Demer 40	Demer 28	Gebr. Rooijmans	dames- en heerenkleeding
Demer 38	Demer 30	L. de Groof	tabaksververij
Demer 38	Demer 30	firma Wed. H. Bijvoet & Zonen
Demer 36	Demer 32	J. van der Heijde Wed. W. van der Heijde	sigarenfabrikant

Op dit punt gaat de straatnaam over in Volderstraat (maar de huisnummering loopt door)

adres (1917)	adres (na 1920)	1917 adresboek	beroep	toelichting
Volderstraat 34	Demer 34	H. J. A. Smits	zonder beroep
Volderstraat 32	Demer 36	A. M. A. Hezemans; Ha. Ga. Aa. Hezemans; M. A. P. Hezemans	hoofdonderwijzeres; onderwijzeres; aannemer-timmerman
Volderstraat 30	Demer 38	C. J. Henkelman	schoenwinkel
Volderstraat 28	Demer 40	Wed. Fr. H. Cox-Notten		zonder beroep
Volderstraat 26	Demer 42	Gez. van Hombergen	in damesmodeartikelen
Volderstraat 24	Demer 44	M. de Wit	huishoudelijke artikelen	Specialiteit: prima giftvrij emaille; hij verkocht ook kruizen, stolpen en heiligenbeelden
Volderstraat 22	Demer 46	W. J. Lebesque	behanger en stoffeerder
Volderstraat 20	Demer 48	P. A. J. Notten	kruidenierswinkel	Zie foto van de winkel
Volderstraat 20	Demer 48	H. C. J. J. v. d. Hark	fabrieksarbeider	Zie foto van de winkel
Volderstraat 18	Demer 50	L. F. van Brunschot	timmerman, meubelmaker	Het meubelmagazijn was gespecialiseerd in alle soorten lijsten en draaiwerken
Volderstraat 16	Demer 52	J. A. Roij	(firma Cox) slager
Volderstraat 14	Demer 54	J. B. Croin	handelsagent
		M. E. Croin	onderwijzeres
		M. V. Croin	onderwijzeres
Volderstraat 12	Demer 56	J. de Heer	linnenfabrikant
Volderstraat 10	Demer 58	Jac. van Hout-Ververgaard; L. J. van Hout	goud, zilver en modeartikelen; goudsmid	Hier een foto van de winkel. In 1921 kwam hier het eerste Eindhovense filiaal van de Rotterdamse boter-en-kaasketen "De Unie". Van Hout verhuisde naar de Rechtestraat 44
Volderstraat 8	Demer 60	W. H. Heldens	varkensslager
Volderstraat 6	Demer 62	Jacob Wijnbergen	rundslager	De koosjere slagerij van Wijnbergen-Levano
Volderstraat 4	Demer 64	G. F. van Gemert	confectie en goud en zitver
Volderstraat (ongenummerd)	Demer 66	Kantoor der Rijksbelastingen		Hoekpand met de Vrijstraat. Vroeger was dit het postkantoor en na de nieuwbouw aan de Keizersgracht kwam hier in 1909 het belastingkantoor.

We lopen nu door richting zuid, de Rechtestraat in. In tegenstelling tot het vorige stuk zijn hier nog een aantal gevels van 1917 behouden. De Rechtestraat was vroeger vooral een straat waar de voorname heren woonden. In 1917 zijn deherenhuizen al voor een groot deel veranderd in (chiquere) winkelpanden. Tegenwoordig is alles winkel en woont er af en toe nog een verdwaalde kamerbewoner boven.

Eerst kijken we naar de oostwand (links):

adres (1917)	adres (na 1920)	1917 adresboek	beroep	toelichting
Rechtestraat 2	Rechtestraat 1	F. E. J. van der Somme	ijzerwinkel, alle soorten timmer-, metsel- en smidsgereedschappen	Winkel op de hoek van de Markt/Marktstraat
Rechtestraat 4	Rechtestraat 3	firma Alb. Heijn; N. van den Heuvel	koloniale waren; filiaalhouder	In 1913 werd hier het 50^e filiaal van de Zaanse grutter, het eerste in Eindhoven, geopend. Verhuisde in 1917 naar de Markt
Rechtestraat 6	Rechtestraat 5 Samenvoeging van twee oude zaken, werd later het City-magazijn van de fam. Rooijmans	Cara. A. E. M. Ahlbrinck	modeartikelen	Winkel in breigoederen
Rechtestraat 8		H. Th. J. Rooijmans	pedicure, winkelier	Hub.Rooijmans (geboren 1876 in Eindhoven) had naam gemaakt als kapper in Namen, Oostende en Nijmegen. In Eindhoven specialiseerde hij zich in de electrische gezichtsmassage met een vibrator. Zijn pedicurezaak met haarwerken, parfums, bijouterieën enz. zouden we nu een schoonheidssalon noemen.
Rechtestraat 10	Rechtestraat 7	Vlijmincx & de Vocht; W. van Halen	kruidenierswaren; winkelchef
Rechtestraat 12	Rechtestraat 9	firma A. Manders-van Veen	sigarenwinkel	9-11 gebouwd door Fa. Eliens in 1904
Rechtestraat 14	Rechtestraat 11	J. J. van de Leur	boterhandel, fabrieksopzichter
Rechtestraat 16	Rechtestraat 13	C. J. Jamin; J. M. E. A. van Liempt	filiaal, suikerwerken; filiaalhouder	In 1912 geopend, het 80^e filiaal van de Rotterdamse suikerbakker kwam in Eindhoven
Rechtestraat 18	Rechtestraat 15	firma Gez. Stultiëns; H. G. P. C. de Groof	dameshoedenwinkel; textielfabrikant
Rechtestraat 20	Rechtestraat 17	Ch. Dereumaux	restaurateur antique artikelen
Rechtestraat 22	Rechtestraat 19	J. A. H. Rijke	apotheker
Rechtestraat 24	Rechtestraat 21	G. Nieuwhof	electricien, horlogemaker en opticiën
Rechtestraat 26	Rechtestraat 23	A. J. M. de Kroon	hoofd-ambtenaar secretarie
Rechtestraat 26	Rechtestraat 23	Gez. Beckers	optische artikelen
Rechtestraat 28	Rechtestraat 25	H. van Kempen	magazijn "St. Joseph", glas- en aardewerk"	Hoekpand met de Korenstraat/ Jan van Hooffstraat (foto); hier zat later C&A en van Woensel schoenen. Het werd in 1970 gesloopt
Rechtestraat 30 (t.o. Stadhuis)	Rechtestraat 27	firma gebrs. Raijmakers; H. J. M. Spoorenberg-van Grinsven	ijzerhandel	De winkel heet dan wel Gebr. Raijmakers, maar eigenaar is in 1917 Jo Spoorenberg. De winkel adverteert met bouwmaterialen, landbouwbenodigdheden, bascules, maten en gewichten, vlechtwerk, prikkeldraad, jachtbenodigdheden, "eerste qualiteit geëmailleerde artikelen merk DRU"
Rechtestraat 32	Rechtestraat	Gez. Wijn	boekhandel
Rechtestraat 34	Rechtestraat 29	B. Tenberg	winkelchef
Rechtestraat 34	Rechtestraat 29	J. C. Raming	manufacturen, behangerij
Rechtestraat 36	Rechtestraat 31	Gebr. Einhaus	manufactuur- en lederhandel	Een van de broers was koopman J. H. Einhaus
Rechtestraat 38	Rechtestraat 33	H. J. M. Goosselink	bazar, koopman en winkelier	Magazijn Hofstedde, huishoudelijke artikelen. In 1927 sloot Goosselink zijn zaak en verhuisde naar St. Oedenrode. Hier kwam toen de HEMA. Het is niet de plek waar de Hema nu zit, maar tegenwoordig is het Hunkemöller en Van Toor Fashion (daarvoor jarenlang bekend als lampenier Electra).
Rechtestraat 40		Wed. L. van Kol J. P. L. H. J. van Kol	slagerij slager	Berden was een Amsterdammer, in 1912 benoemd op de toen nog 3-jarige HBS, Petit was leraar Frans, in 1910 zijn akte in Den Bosch gehaald.
		G. R. Schaars	fabrieksdirecteur
		P. E. van Piere	boekdrukker
		W. J. M. H. Berden	leeraar teekenen H.B.S.
		F. P. J. Petit	leeraar H.B.S.
Rechtestraat 42	Rechtestraat 35	Levensverzekeringsbank "Amsterdam"
Rechtestraat 42	Rechtestraat 35	S. van der Zee	kantoorbediende
Rechtestraat 44	Rechtestraat 37	Dames de Maurissens
Rechtestraat 46	Rechtestraat 39	F. Roos-Bijnen	grossier in suikerwerken
Rechtestraat 48	Rechtestraat 41	H. J. J. Jansen	bakker, koopman
Rechtestraat 50	Rechtestraat 43	P. L. F. Jansen
Rechtestraat 52	Rechtestraat 45	Magazijn Fa. Moonen & Leijten	grossier in garen, band enz.
Rechtestraat 52a	Rechtestraat 47	W. Peeters	magazijnmeester
Rechtestraat 54	Rechtestraat 49	P. A. Roos	grossier in suikerwerken
Rechtestraat 56	Rechtestraat 51	L. J. C. Teurlinckx	posticheur, coiffeur, ("atelier voor het maken van alle soorten haarwerken"), grossier in sigaren	In 1911 gevestigd (zaak zat voorheen in de Kerkstraat). Een jaar later konden hier zelfs ook dames geknipt worden (vroeger was het beroep van coiffeur/ barbier bijna uitsluitend mannen scheren. knippen deed men zelf). In 1917 vernaderde Teurlinckx (geb. 1886, Eindhoven) van beroep en werd grossier van sigaren. Misschien een vreemde combinatie, maar ook zijn vader Louis Teulinckx was een sigarenmaker geweest die 's avonds en op zondag wat bijverdiende met scheren.
Rechtestraat 58	Rechtestraat 53	J. J. J. de Vlam	sigarenfabrikant, lid Ged. Staten	Huis in 1904 door J. de Vlam gebouwd
Rechtestraat 60	Rechtestraat 55 55-59 is het oude pand dat in 1825 als "Drie Koningen" werd aangeduid, tegenwoordig Emco lederwaren/ Het Casettehuis	H. J. Verplak	kunsthandel
Rechtestraat 60		R. J. M. van der Heijden	electro-techniker
Rechtestraat 62	Rechtestraat 57	Wilhelmina M. A. Spoorenberg	drogisterij
Rechtestraat 64	Rechtestraat 63	firma B. de Leeuw	goudwinkel	Hier kwam in 1921 een Eindhovens filiaal van de korsettenmagazijnen van Hunkemöller-Lexis
Rechtestraat 66	Rechtestraat 65	Anna Geerts	hoedenmodiste
Rechtestraat 66	Rechtestraat 65	Wed. G. Geerts-van Kollenburg	zonder beroep
Rechtestraat 68	Rechtestraat 67	J. Elias	linnenfabrikant
Rechtestraat 70	Rechtestraat 69	Kreijmborg & Co; J. Hansen	heerenkleeding en modeartikelen; winkelchef	Het pand stond ook in het adresboek met adres Ten Hagestraat 2. Het lag op de hoek. Nadat hier het voormalige pand "De Gaper" in 1907 door brand verwoest werd, is door architect L. Kooken een nieuw winkelpand gebouwd waar de Bossche kledingzaak Kreijmborg een filiaal opende.

Het einde van de Rechtestraat, ansicht uit 1914.

Rechts op de hoek van de Rechtestraat/ Ten Hagestraat was het het filiaal van kledingzaak Kreijmborg; het pand dat we nu kennen als RamBam en daarvoor de platenzaak Elpee.

Links op de hoek van de Rechtestraat/ Kerkstraat zien we de boekwinkel van M.F. van Piere, met het kenmerkende torentje.
Even daarachter, het grote hoge pand met vlaggenmast, is het Hotel Hof van Holland.

Linksvoor het hekwerk dat destijds voor de Catharinakerk stond.
Rechtsvoor de Apotheek van Keunen op de hoek Stratumseind/ Ten Hagestraat. Op die hoek staat zowaar een voor die tijd moderne richtingaanwijzer. Richting Ten Hagestraat wijst naar het Kanaal (0,5 km), en richting Kerkstraat wijst naar Gestel en Veldhoven.

Aangekomen bij de Catharinakerk, de kruising Kerkstraat/ Ten Hagestraat/ Stratumseind, draaien we on om en lopen de Rechtestraat terug in.

Links de westkant van de Rechtestraat in 1916. Van alle huizen op de foto is er nu niets meer over; in de loop der tijd is alles gesloopt en door nieuwe winkels vervangen.

Linksvoor de Goedkoope Winkel van Rieter. Op deze plek zit nu Xenos, ook een goedkope winkel.

Iets verderop, het grote witte pand met 3 etages, dat is het oude Hooghuys. Dit werd in 1917 bewoond door jonkheer Smits van Oyen.
Daarnaast, met een puntgevel, is de boek- en muziekwinkel van Van Piere-Bijsterveld. Tot 1930 was het damesmode van Govers-Vos en Smaling-Govers. De winkel werd toen afgebroken voor de aanleg van een nieuwe straat, de Hooghuisstraat, die daarmee een verbinding tussen Rechtestraat en Keizersgracht tot stand bracht.
Het herenhuis erachter (met balkon), even voor de stadhuistoren, is de woning van de weduwe Van Best. Ook afgebroken in 1930. In de daar toen gebouwde meubelwinkel vind je nu De Slegte.

Vanaf de Catharinakerk zien we aan de lijkerzijde van de Rechtestraat:

adres (1917)	adres (na 1920)	1917 adresboek	beroep	toelichting
Rechtestraat 51	Rechtestraat 62	firma M. F. van Piere	boekhandel	Het pand is in de 2^e WO verwoest. Het werd niet heropgebouwd, want dan kon de Kerkstraat worden verbreed.
Rechtestraat 51	Rechtestraat 62	Wed. M. van Tol
Rechtestraat 49	Rechtestraat 60	Dames van Piere
Rechtestraat 47	Rechtestraat 58	Hof van Holland	hôtel	Een groot oud pand, dat vroeger bekend stond als "Het Vaticaan". Jos van Waegeningh adverteerde de centrale verwarming en het electrisch licht van zijn hotel, met gelegenheid voor diners, soupers en vergaderingen Het pand werd in 1919 gekocht door manufacturenhandel Möller & Schreuder, de winkel werd in 1920 ingezegend, en bleef er tot 1933
		H. J. H. van Waegeningh	hôtel "Hof van Holland"
		A. L. G. van de Lijgraaf	kellner
		H. van Kol	wijnhandel
Rechtestraat 45	Rechtestraat 56	Henri Rodriguez & Cie.	tabakmagazijn
Rechtestraat 43	Rechtestraat 54	Henriëtte E. van der Velden		In 1926 woonde mej. van der Velden nog in dit kolossaal grote huis, met 3 dienstbodes.
Rechtestraat 41c		W. van der Velden-Kappel	meubelmagazijn "Hof van Holland"	"grootst en soliedst en meest gesorteerd magazijn van Eindhoven en omgeving"
Rechtestraat 41b		H. G. J. Moonen; Wed. H. F. Moonen	boekhouder; zonder beroep
Rechtestraat 41a		J. Pennings	handelsreiziger
Rechtestraat 41a		W. Kooning	ingenieur
Rechtestraat 41		M. van der Sommen	dameshoeden
Rechtestraat 39	Rechtestraat 48	firma gebr. Rieter; H. J. Beekman	firma Rieter, galanterieën	De "Goedkoope Winkel", glas, porcelein, aardewerk, "door gecombineerde inkoop met 30 zaken op elk gebied het goedkoopst", geopend in 1903
Rechtestraat 37	Rechtestraat 44	Mr. Dr. G. Holst	natuurkundige, procuratiehouder NV Philips	Verhuisde naar Parklaan 6
Rechtestraat 35	Rechtestraat 42	Wed. Raupp	zonder beroep
Rechtestraat 33	Rechtestraat 40	Jhr. Mr. Th. G. M. Smits van Oijen	lid Gedeputeerde Staten	Het oude, monumentale Hooghuys. Rond 1930 zaten hier gemeentelijke diensten (o.a. Burgelijke Stand, Archief). De gemeente verzon het om het in 1938 te slopen. Nu zit er de juwelierswinkel Van de Kerkhof en een Telfort-filiaal.
Rechtestraat 31	Rechtestraat 38	firma P. E. van Piere-Bijsterveld (H. P. Smaling)	boekhandel	"Binnen- en buitenlandse boek- en muziekhandel, papierhandel, kantoor-, school-, schrijf- en tekenbenodigdheden; gedrukte stukken voor gemeente- en armbesturen", zo adverteerden ze. Later werd dit pand geheel gesloopt en kwam hier de Hooghuisstraat.
Rechtestraat 31	Rechtestraat 38	H. P. Smaling	boekhandelaar
Rechtestraat 29	Rechtestraat 36	D. Mendels	confectiemagazijn	Zaak in 1905 geopend
Rechtestraat 29	Rechtestraat 36	I. Norden	kantoorbediende	Zaak in 1905 geopend
Rechtestraat 27	Rechtestraat 34	Wed. J. van Best	zonder beroep	Mr. Dr. Jan van Best was afgevaardigde ter Tweede Kamer voor het district Eindhoven geweest
Rechtestraat 25	Rechtestraat 32	Gez. Sanders	zonder beroep
Rechtestraat 23a	Rechtestraat 28	J. F. van Dorsselaer	inspecteur van politie	In 1922 was hij hoofdinspecteur
Rechtestraat 23	Rechtestraat 30	G. Elshout	vischhandel	Speciaal adres voor verse zee- en riviervis, visconserven, Hollandse en buitenlandse kaas
Rechtestraat 21	Rechtestraat 26	P. J. van de Ven	concierge gemeentehuis
Rechtestraat (ongenummerd)	Rechtestraat 24	Stadhuis
Rechtestraat 19	Rechtestraat 20-22	Gend & Loos; L. C. Buskens	expeditieonderneming; directeur Van Gend & Loos
Rechtestraat 17	Rechtestraat 18	L. J. L. Martin	voorh. J. J. Baijens, chemicaliën	De oude Jan Baijens (1838-1914) had destijds nog regelmatig verf aan Vincent van Gogh geleverd. Later werd het drogisterij Martin, die zeer lang aan de Rechtestraat is gebleven
Rechtestraat 15	Rechtestraat 16	Gez. Peeters	modeartikelen, confectie
Rechtestraat 13	Rechtestraat 14	A. Käller	dames-modeartikelen, naaistersfournituren, blouses en pelterijen
Rechtestraat 11a	Rechtestraat 12	R. L. E. de Bruijn	leraar H. B. School
Rechtestraat 11	Rechtestraat 10 (tegenwoordig hernummerd als Rechtestraat 12)	J. J. C. Kappel	schoenwinkel	Winkel opende in 1910; Kappel verkocht er de "Indestructible Shoe", een Belgische uitvinding van 'chroomzolen'. In 1919 ging de winkel over in een filiaal van Hoogenbosch schoenen. Tot ongeveer 1980 bleef Hoogenbosch er, daarna werd het schoenwinkel Huf.
Rechtestraat 9	Rechtestraat 8	Chicago Bioscoop		De bioscoop werd in 1913 geopend
Rechtestraat 5	Rechtestraat 6	firma Vroom & Dreesmann, magazijn "de Zon"		Hier begon vanaf 1912 het Eindhovense filiaal van V&D; vanaf 1924 zouden de aangrenzende panden op de hoek Vrijstraat/ Rechtestraat geleidelijk aan opgekocht worden, tot er een grote winkelkolos gebouwd kon worden.
Rechtestraat 5 en 7	Rechtestraat 6	magazijn De Zon	manufacturen
Rechtestraat 3	Rechtestraat 4	B. Blomhoff	manufacturen	Vroom en Dreesmann kocht dit pand (winkel De Ster, 1905 geopend) op in 1924
Rechtestraat 1	Rechtestraat 2	Dr. P. J. L. Reijnen	apotheker	Apotheek "De Vijzel", op de hoek met de Vrijstraat, waar nu de hoofdingang van V&D is. Dit pand was het laatste dat V&D wist te verwerven (aankoop 1938).

Nu zijn we weer beland bij de kruising Rechtestraat/ Markt/ Demer/ Vrijstraat, en we lopen nu de Vrijstraat in. Een straat met veel middenstanders.

De noordwand van de Vrijstraat in 1917.

Linksvoor op de foto zien we Restaurant Bodega Monopol, huisnummer 31 in 1917. Aan het eind van de rij zien we het oude belastingkantoor (groot wit pand met 2 etages van 6 ramen) waarvan de voordeur aan de Volderstraat lag. Daartussen telt het adresboek van 1917 een twaalftal winkeltjes.

Op het derde pand links, met puntdak en jalouzie uitgeklapt, staat te lezen Patissier Verschuren. Daarachter ligt de toegang tot de een steegje. Aanvankelijk heette het straatje de Poort, omdat het met een poort was afgesloten. In 1898 (kroning van koningin Wilhelmina) werd de naam veranderd in Wilhelminapoort. Die naam is nooit officieel vastgesteld. Nadat de gemeente het straatje in haar bezit heeft gekregen, krijgt het in 1969 de naam Vijksteeg.
Achter de Vijksteeg ligt het café van Desmet, op de hoek van het lage pand. In de rechterhelft van dat pand zit de slager en in het witte pandje met zonnescherm, waar nogal wat waar op straat staat uitgestald en klanten samendrommen, is de viswinkel.
Het hoge pand dan is kruidenier Aukes.

Aan de rechterzijde (noordwand) zien we, na het belastingkantoor op de hoek met de Demer, achtereenvolgens:

adres (1917)	adres (na 1920)	1917 adresboek	beroep	toelichting
Vrijstraat 1	Vrijstraat 2	Kinderen A. van Aalst	manufacturen en beddenhandel	Een pand uit 1883; tegenwoordig huisnummer 4, een frietzaak
Vrijstraat 1a		D. J. B. Schreurs
Vrijstraat 3	Vrijstraat 4 Tegenwordig huisnummer 6, een zeer oud, mogelijk 17^e-eeuws pand	J. Smal	Amsterdamsche boterhandel	In 1922 werd dit een filiaal van Wed. Notten. Zie ook foto. Notten bleef tot 1950. Na lang Zijlstra's wolwinkel te zijn geweest is dit nu de sympathieke Handyman
Vrijstraat 5	Vrijstraat 6	firma D. Wijnheimer	modemagazijn	Dames- en heren ondergoederen en aanverwante artikelen
Vrijstraat 7	Vrijstraat 8	Wed. C. Witlox	drankslijterij	In 1922 slijterij van J.A.M. van Kol
Vrijstraat 9	Vrijstraat 10	M. Paaijmans-van der Sommen	sigarenwinkel
Vrijstraat 9b	Vrijstraat 12	Eindhovensche Rijwielindustrie v.h. H. Chavet
Vrijstraat 11	Vrijstraat 14 Nu huisnummer 16, een eeuwenoud pand, dat in 1999 werd gesloopt voor de nieuwbouw van schoenen Van Bommel	Th. J. H. Waelbers; M. Oudens	zadelmakerij en rijtuigfabriek; zadelmaker	Foto van de zadelmakerij. Omstreeks 1918 verhuisde Waelbers naar de Dommelstraat en kwam hier hotel café restaurant "Het Bruime Paard" van Lemmens-van de Laar. Het bleef tot aan de sloop van 1999 horeca. Vooral lange tijd bekend als nachtclub Palermo
Vrijstraat 13	Vrijstraat 16	J. N. Aukes	kruidenierswinkel	Voorloper van de Edah-keten; huidige huisnr. 18-18a gebouwd in 1917 (Edah)
Vrijstraat 15	Vrijstraat 20	J. Teklenburg	vischwinkel
Vrijstraat 17		W. Sijbers	slager
Vrijstraat 19	Vrijstraat 22	M. Desmet	caféhouder	Desmet verhuist naar de Emmasingel 15 (als bioscoopdirecteur); op 22-24 komt in 1917 bioscoop Parisien. Een capaciteit van 440 stoelen, entree voor 50 of 15 cent.
Vrijstraat 21		F. Filippini	arbeider	Dit zijn bewoners van achterhuisjes, in wat in 1905 bij een onderzoek naar huurwoningen werd genoemd twee woningen in de Wilhelminapoort. Vanaf 1969 krijgt het steegje de naam Vijksteeg. In 2009 is de steeg verbreed aangesloten op de Nieuwe Emmasingel. De straatnaam Vijksteeg verdween. Het is een nieuw stuk winkelstraat geworden die uitkomt op de Blob van Fuksas.
Vrijstraat 23		H. P. van Stiphout	arbeider
Vrijstraat ongenummerd	Vrijstraat 26		textielfabriek De Heer aan de Emmasingel had blijkbaar een entree bij de Vrijstraat
Vrijstraat 27	Vrijstraat 28 Het pand (nu huisnummer 26) heeft nog het Jugendstil-uiterlijk van hoe het in 1910 door Verschuuren is gebouwd, maar feitelijk is het in 2005 gesloopt en daarna is een winkel met schijnbaar dezelfde gevel nagemaakt.	P. Verschuuren	banketbakker	"La Patisserie Moderne", een chique patissier die hie hier tot omstreeks 1960 zat. Daarna een lange tijd snackbar/ grillroom/ restaurant "La Poulette".
Vrijstraat 29	Vrijstraat 30 Tegenwoordig Vrijstraat 28, een van de oudst bewaarde Eindhovense huizen (17^e-eeuws), "Het Virginisch Schip". Nu in handen van een projectontwikkelaar die het eerst wilde slopen; de gevel staat nog maar van binnen is veel van het oude weggebroken.	J. H. van der Heijden	behanger	Van der Heijden had in 1909 een nieuwe winkelpui aangebracht en had er een behangerij en stoffeerderij. In 1921 kwam hier de nieuwe winkel De Olifant (zat daarvoor op de Markt) met glas, aardewerk, speelgoed. In latere decennia kwam de nadruk steeds meer bij de verkoop van speelgoed te liggen. In 1986 ging het over in het Speelgoedpaleis Bart Smit. Momenteel staat het pand leeg en kijkt uit naar een grondige restauratie.
Vrijstraat 29		B. J. Haverkamp	linnenfabrikant
Vrijstraat 31	Vrijstraat 32	C. J. P. van Bakel-Berings	Restaurant Bodega Monopol	In 1923 werd ier nieuw pand gebouwd
Vrijstraat 33	Vrijstraat 34	W. Beck	sigarenwinkel en photografie "Moderne"
Vrijstraat 35	Vrijstraat 36	A. A. Brands	banketbakker	Op de nummers 36-42 kwamen in 1930 2 winkelhuizen met bovenwoning
Vrijstraat 37	Vrijstraat 38	Wed. L. Charmant
Vrijstraat 39	Vrijstraat 40	Wed. W. Lammers
Vrijstraat 41	Vrijstraat 42	J. C. van Vroonhoven	schoenwinkel
Vrijstraat 43	Vrijstraat	H. A. Peeters	sigarenwinkel
Vrijstraat 45	Vrijstraat 44	A. J. W. P. van Nunen	boekdrukkerij	Uitgever van het Adresboek; de stoomdrukkerij stond ook met adres Vrijstraat 4 vermeld (overzijde van de straat)
Vrijstraat 45	Vrijstraat 44	De Wereld	stoomdrukkerij
Vrijstraat (ongenummerd)		Frans Prinzen	sigarenfabriek	Een bedrijf achter de Vrijstraat, bij de oude Philipsfabriek aan de Emmasingel
Vrijstraat 47	Vrijstraat 46	A. van Aalst	heerenhoeden enz.
Vrijstraat 47	Vrijstraat 46	E. J. C. Marto, J. J. Marto	zonder beroep
Vrijstraat 49	Vrijstraat 48	Fr. L. van Herk	slager
Vrijstraat 49a	Vrijstraat 50	F. J. Ch. Senecaut	boekhouder	Een zeer oud (1630) pand, dat 1931 op de voorlopige lijst der Nederlanse Monumenten stond. Een prachtig bewaard [link] pand, je snapt niet wie het in zijn hoofd haalde om dit in 19?? te slopen!
Vrijstraat 51	Vrijstraat 52	H. L. H. van de Loo	horlogemaker	Een groot pand, op de hoek met de Emmasingel, direct grenzend aan de stadsvest.

Hiermee zijn we aanbeland op de Keizersgracht. Op dit punt lag van oudsher de Gestelse Poort.

Een overzicht van de Vrijstraat vanuit het westen, omstreeks 1915.

Rechtsvoor de winkels van Kluijtmans. Onder het raam staat de tekst "Eindhovensche luxe brood- en banketbakkerij"; bij de etalage met het zonnescherm zien we een uithangbord van Cailler (Zwitserse chocolade). Het fraaie hoge halfronde erkertje is tegenwoordig nog steeds in de Vrijstraat te zien.

Linksvoor het pand van stoomdrukkerij De Wereld. Door het poortje kwam je achterom waar de sigarenfabriek van Prinzen lag. Op de plaats van de drukkerij is later bioscoop Rembrandt gekomen. Inmiddels alweer gesloopt voor de bouw van appartementen.
Verderop is halverwege het hoge pand te zien van kruidenier Aukes.
Helemaal aan het eind, het grote hogere pand, zien we het belastingkantoor op de hoek van de Volderstraat.

We keren aan het eind van de Vrijstraat om en lopen terug richting centrum. Rechts op de hoek ligt de zijkant met personeelsingang van het Postkantoor (adres Keizersgracht 1). Daarachter zien we vervolgens de winkels:

adres (1917)	adres (na 1920)	1917 adresboek	beroep	toelichting
Vrijstraat 34	Vrijstraat 27	P. J. Kluijtmans	metselaar, sigarenwinkelier	1935: J. Kluitmans bouwt op 25-29 nieuw winkelhuis en bovenwoning
Vrijstraat 32	Vrijstraat 25	J. P. H. Kluijtmans	banketbakker	Electrische luxe brood- en banketbakkerij, confiseur, patissier
Vrijstraat 30	Vrijstraat 23	J. Humme	kantoorbediende
		K. Humme	eIectricien
		Mr. W. M. M. Hekking	advocaat
		Th. Moorman	visch, fruit en gevogelte
Vrijstraat 28	Vrijstraat 21	M. C. H. Smits-Staal	grossier en winkelier in suikerwerken	Een in 1908 door Smits-Staal opgetrokken pand. Erachter ligt nog een stokoud 17^e-eeuws achterhuis. Het pand herbergde later kledingwinkels, sigarenzaak, Chinees restaurants en tenslotte vanaf 1984 de Amusementshal die er nu staat.
Vrijstraat 26	Vrijstraat 19	Wed. C. van der Loo-van den Oever	gisthandel
Vrijstraat 26	Vrijstraat 19	H. Slaats	spoorwegboekhouder
Vrijstraat 24	Vrijstraat 17	A. L. van Haaren	boek- en papierhandel, opzichter gasfabriek
Vrijstraat 22	Vrijstraat 15	J. Peters	fabrieksdirecteur
Vrijstraat 20	Vrijstraat 13	H. A. Reemers	kapper
		J. M. A. F. Kersten	linnenfabrikant
		J. O. Benden
Vanaf dit punt vind je tegenwoordig V&D. In 1917 waren het nog allerlei kleinere zaakjes. Omstreeks 1925 was bijna de hele hoek Vrijstraat/ Rechtestraat in bezit gekomen van Vroom en Dreesmann. Ze sloopten de boel en hier verrees in 1929 de mooie, grote nieuwe winkel van V&D, ontworpen door architect Oscar Leeuw. Tegenwoordig is aan de buitenzijde niets meer te zien van deze creatie. Het is in de periode 1960-1965 geleidelijk aan gesloopt en vervangen door een gemoderniseerde gevel van architectenbureau Benning. Er kwam nog een verdieping extra op. Tegennwoordig domineert deze oerlelijke glazen facade de Vrijstraat. Het gedrocht beslaat de helft van de straat en staat qua afmeting en architectuur in geen verhouding tot de rest van de winkels.
Vrijstraat 18	Vrijstraat 11	A. H. Bijnen	heerenkleedingmagazijn	De winkel van Bijnen werd in 1924 door V&D verworven.
Vrijstraat 16	Vrijstraat 9	S. J. van der Weide	fruithandel	Zie foto
Vrijstraat 14	Vrijstraat 7	P. F. A. Speet	heerenmodes
Vrijstraat 12	Vrijstraat 7	P. F. A. Speet	heerenmodes
Vrijstraat ongenummerd		de Haas	bierbrouwerij	Zie foto In 1915 aangekocht door Vroom en Dreesmann om te worden gesloopt voor uitbreiding van hun zaak
Vrijstraat 10		L. M. Canjels	horlogemaker	in 1917 aangekocht door Vroom en Dreesmann voor uitbreiding van de winkel.
Vrijstraat 8		J. van Kol	zonder beroep
Vrijstraat 8		P. Brüning	damesmodes
Vrijstraat 6	Vrijstraat 5	J. H. Retera	pettenwinkel	In 1924 door V&D aangekocht
Vrijstraat 4	Vrijstraat 3	J. J. A. M. Strijbos	sigarenwinkel	Sigarenmagazijn "Insulinde" van Strijbos-Rutten, sigaren, sigaretten, pijpen, maar ook koffie
Vrijstraat 2	Vrijstraat 1	J. Keizer

Inhoud van deze site:

HOME	1. Rond de Markt Markt Nieuwstraat Marktstraat Jan v Lieshoutstraat Jan van Hooffstraat	2. De oude binnenstad Demer, Volderstraat Rechtestraat Vrijstraat
3. Langs de oude stadsgrachten Vestdijk Emmasingel Keizersgracht Wal	4. Van de Kerkstraat naar de Paterskerk Kerkstraat Ten Hagestraat, Kloosterdreef Smalle Haven Kanaalstraat, Augustijnendreef	5. Het Stratumseind af Stratumseind, Begijnenstraat Begijnhof 't College Plekhoek Molenstraat
6. Van Paterskerk naar het station Tramstraat Dommelstraat Raiffeissenstraat Stationsplein, Parallelweg	7. De Bergen Kleine Berg Bergstraat Grote Berg Luciferstraat, Don Boscostraat Paradijslaan, Zwembadweg	8. Rond het Wilhelminaplein Willemstraat Wilhelminaplein Heilige Geeststraat Prins Hendrikstraat St. Catharinastraat, Smitsstraat

Bij gebruik en overname: graag de bron/ link opnemen.
Vragen, opmerkingen, aanvullingen... contact: mail